Bơm Xi Măng Sinh Học Điều Trị Xẹp Đốt Sống Do Chấn Thương
I. Giới Thiệu Chung
Xẹp đốt sống do chấn thương là một tình trạng lâm sàng thường gặp khi đốt sống bị tổn thương do áp lực mạnh, dẫn đến sụp, gãy hoặc xẹp đốt sống. Điều này thường gây ra đau lưng dữ dội và ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng vận động của người bệnh. Đặc biệt, tình trạng này không chỉ xảy ra ở người già do loãng xương mà còn ở người trẻ bị tai nạn, chấn thương thể thao hoặc do các bệnh lý khác như u xương, di căn ung thư.
Trong bối cảnh này, bơm xi măng sinh học (vertebroplasty) đã trở thành một phương pháp can thiệp y học tiên tiến và hiệu quả nhằm cải thiện cơn đau, tăng cường độ bền của cột sống và giúp bệnh nhân phục hồi nhanh chóng.
II. Cơ Chế Của Phương Pháp Bơm Xi Măng Sinh Học
Phương pháp bơm xi măng sinh học là quá trình tiêm chất xi măng tổng hợp (polymethylmethacrylate – PMMA) trực tiếp vào thân đốt sống bị xẹp dưới sự hướng dẫn của hình ảnh X-quang hoặc CT. Chất xi măng này sau khi được tiêm vào sẽ nhanh chóng cứng lại, giúp cố định đốt sống, ngăn ngừa biến dạng thêm, đồng thời làm giảm ngay lập tức các triệu chứng đau.
1. Thành Phần Của Xi Măng Sinh Học
• Polymethylmethacrylate (PMMA): Đây là chất chính trong hỗn hợp xi măng sinh học, có khả năng cứng lại nhanh chóng sau khi tiêm vào thân đốt sống, mang lại độ vững chắc cho cấu trúc xương. Chất này được sử dụng phổ biến trong các quy trình y tế nhờ tính tương hợp sinh học cao và khả năng chịu tải tốt.
• Chất tạo hình và chất làm cứng: Được thêm vào để điều chỉnh độ nhớt và thời gian cứng của xi măng, giúp đảm bảo rằng chất liệu có thể lan tỏa đồng đều và định hình tốt trong thân đốt sống.
• Chất tạo màu: Giúp bác sĩ dễ dàng nhìn thấy trong quá trình tiêm qua hình ảnh X-quang hoặc CT.
III. Cơ Chế Tác Động Của Bơm Xi Măng Sinh Học
Phương pháp bơm xi măng sinh học dựa trên nguyên tắc củng cố đốt sống bị xẹp, giúp cải thiện độ cứng và độ ổn định của cột sống. Sau khi được tiêm vào thân đốt sống, xi măng sẽ đông cứng trong vòng 10-20 phút, tạo ra một “cấu trúc nhân tạo” nhằm thay thế phần xương bị suy yếu. Kết quả là đốt sống không chỉ được cố định mà còn tăng khả năng chịu tải, giảm đau và ngăn ngừa các biến chứng khác như gù lưng, biến dạng cột sống.
Ngoài ra, quá trình bơm xi măng cũng giúp ngăn chặn những tổn thương tiếp theo và bảo vệ các đốt sống lân cận khỏi nguy cơ gãy xẹp do lực chèn ép.
IV. Đối Tượng Chỉ Định Và Chống Chỉ Định
1. Chỉ Định
Phương pháp bơm xi măng sinh học thường được áp dụng cho các bệnh nhân có tình trạng sau:
• Xẹp đốt sống do loãng xương: Ở người cao tuổi, loãng xương làm cho cấu trúc xương trở nên giòn và dễ bị xẹp chỉ với một tác động nhẹ. Phương pháp này là lựa chọn ưu tiên cho những bệnh nhân không thể điều trị bằng phẫu thuật truyền thống do thể trạng yếu.
• Chấn thương cột sống: Những người trẻ tuổi gặp tai nạn thể thao, tai nạn giao thông hoặc ngã từ độ cao.
• Di căn ung thư: Bệnh nhân ung thư có di căn đến cột sống dẫn đến yếu xương và xẹp đốt sống.
• Bệnh lý cột sống: Các trường hợp bị u xương lành tính hoặc ác tính gây tổn thương cột sống, làm suy yếu cấu trúc đốt sống.
2. Chống Chỉ Định
Một số tình trạng có thể làm tăng nguy cơ biến chứng và không phù hợp với phương pháp này, bao gồm:
• Nhiễm trùng toàn thân hoặc cục bộ tại vị trí cột sống.
• Dị ứng hoặc phản ứng bất lợi với thành phần của xi măng sinh học.
• Chèn ép tủy sống hoặc rễ thần kinh nghiêm trọng: Cần phẫu thuật giải phóng chèn ép trước khi tiến hành bơm xi măng.
• Tình trạng cột sống không ổn định: Đôi khi, cần phải thực hiện các can thiệp lớn hơn như phẫu thuật cố định cột sống thay vì chỉ bơm xi măng.
V. Quy Trình Thực Hiện Phương Pháp
1. Chuẩn Bị Trước Phẫu Thuật
Trước khi thực hiện bơm xi măng sinh học, bệnh nhân sẽ được kiểm tra kỹ lưỡng để đánh giá tình trạng sức khỏe tổng quát và mức độ tổn thương của cột sống. Các bước chuẩn bị bao gồm:
• Chụp hình ảnh X-quang, MRI, hoặc CT: Giúp xác định chính xác vị trí và mức độ xẹp đốt sống.
• Thăm khám lâm sàng: Đánh giá cơn đau, chức năng vận động và tình trạng thần kinh của bệnh nhân.
• Tư vấn: Bác sĩ sẽ giải thích chi tiết về quy trình, lợi ích, rủi ro và dự kiến kết quả sau phẫu thuật.
2. Quy Trình Thực Hiện
• Gây tê cục bộ hoặc gây mê: Tùy thuộc vào tình trạng bệnh nhân, có thể chỉ cần gây tê tại chỗ hoặc gây mê nhẹ.
• Tiêm xi măng: Sử dụng kim chuyên dụng, xi măng sinh học được tiêm vào thân đốt sống bị xẹp thông qua một vết mổ nhỏ trên da (khoảng 2-3 mm). Bác sĩ sẽ theo dõi tiến trình qua hệ thống hình ảnh X-quang hoặc CT.
• Quan sát và điều chỉnh: Xi măng sẽ được tiêm từ từ để đảm bảo không bị rò rỉ ra ngoài đốt sống. Sau khi xi măng cứng lại, kim tiêm sẽ được rút ra và vết tiêm được băng lại.
3. Thời Gian Và Hồi Phục Sau Phẫu Thuật
Phẫu thuật bơm xi măng thường kéo dài từ 30 đến 60 phút tùy thuộc vào số lượng đốt sống cần điều trị. Sau khi phẫu thuật, bệnh nhân có thể được yêu cầu nằm nghỉ trong vài giờ trước khi có thể đứng dậy và đi lại nhẹ nhàng.
Bệnh nhân thường được xuất viện trong cùng ngày hoặc sau 24 giờ. Thời gian hồi phục hoàn toàn có thể kéo dài từ 1-2 tuần tùy thuộc vào thể trạng và mức độ xẹp đốt sống.
VI. Lợi Ích Và Hiệu Quả
• Giảm đau nhanh chóng: Hầu hết bệnh nhân báo cáo giảm đau rõ rệt trong vòng 24-48 giờ sau phẫu thuật.
• Phục hồi vận động: Khả năng vận động của bệnh nhân được cải thiện rõ rệt, từ đó giúp họ quay lại sinh hoạt bình thường mà không còn cảm giác đau đớn.
• Cải thiện chất lượng sống: Phương pháp này giúp ngăn ngừa sự tiến triển của tình trạng xẹp đốt sống và gù lưng, bảo vệ cột sống khỏi nguy cơ biến dạng nặng nề.
VII. Các Rủi Ro Và Biến Chứng
Mặc dù bơm xi măng sinh học là một phương pháp tương đối an toàn, nhưng vẫn có thể xuất hiện một số biến chứng hiếm gặp, bao gồm:
• Rò rỉ xi măng: Xi măng có thể rò rỉ ra khỏi đốt sống và gây ra các vấn đề chèn ép thần kinh hoặc mạch máu.
• Phản ứng dị ứng: Một số bệnh nhân có thể bị phản ứng dị ứng với thành phần của xi măng.
• Nhiễm trùng: Dù rất hiếm gặp nhưng nhiễm trùng có thể xảy ra nếu không tuân thủ quy trình vệ sinh và sát khuẩn kỹ càng.
• Tăng nguy cơ gãy đốt sống lân cận: Khi đốt sống bị cố định, áp lực có thể tăng lên các đốt sống xung quanh, làm tăng nguy cơ gãy hoặc xẹp các đốt sống lân cận.
VIII. Các Nghiên Cứu Lâm Sàng Và Đánh Giá Hiệu Quả
Các nghiên cứu lâm sàng đã cho thấy phương pháp bơm xi măng sinh học mang lại hiệu quả cao trong điều trị xẹp đốt sống, đặc biệt
ThS. BS Mạnh Hùng
