XỬ TRÍ CẤP CỨU CHẢY MÁU
I. ĐẠI CƯƠNG
– Tất cả các vết thương đều ít nhiều có chảy máu.
– Mục đích của cầm máu vết thương là:
+ Nhanh chóng làm ngừng chảy máu để hạn chế mất máu (vì mất nhiều máu sẽ gây sốc nặng cho người bị thương).
+ Làm ngừng chảy máu nhưng phải thực hiện đúng nguyên tắc, đúng kỹ thuật thì mới bảo tồn được chi thể, bảo tồn được tính mạng người bị thương.
-Căn cứ vào mạch máu bị tổn thương mà phân chia thành 3 loại:
+ Chảy máu mao mạch
+ Chảy máu tĩnh mạch
+ Chảy máu động mạch
II. CHỈ ĐỊNH
– Các loại vết thương còn đang tiếp tục chảy máu
III. CHỐNG CHỈ ĐỊNH
– Không có chống chỉ định tuyệt đối khi cầm máu các vết thương đang chảy máu. Tuy nhiên cần hạn chế sử dụng garo cầm máu với các vết thương chảy máu nhẹ
IV. CHUẨN BỊ
1. Người thực hiện
– Bác sỹ chuyên khoa chấn thương hoặc bác sỹ đa khoa hoặc điều dưỡng đã được tập huấn các kỹ thuật cầm máu.
– Rửa tay bằng xà phòng vô khuẩn, khử khuẩn tay, đi găng, đội mũ và mặc áo vô khuẩn.
2. Dụng cụ
– Bông vô khuẩn
– Các loại gạc vô khuẩn
– Dây garo
– Băng cuộn
– Kẹp Kocher
– Kim và chỉ khâu da
– Thuốc gây tê tại chỗ Xylocain 2%
– Cồn sát trùng
– Dây ôxy và bình ô xy
– Dịch truyền và dây truyền dịch
– Huyết thanh uốn ván.
3. Người bệnh
– Được giải thích về kỹ thuật cầm máu sắp tiến hành.
– Nằm đầu thấp, thở ôxy và đặt đường truyền tĩnh mạch nếu chảy máu nặng.
4. Nơi thực hiện
– Tại phòng thủ thuật vô khuẩn hoặc phòng mổ nếu chảy máu nặng.
5. Hồ sơ bệnh án theo quy định, người bệnh cần làm đầy đủ các xét nghiệm về công thức máu, đông máu cơ bản… Nếu trường hợp chảy máu cấp thì cần tiến hành cầm máu ngay sau đó tiến hành làm xét nghiệm và điều trị các rối loạn đông máu nếu có sau.
V. CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH
– Kiểm tra lại hồ sơ người bệnh
– Khám và đánh giá lại tình trạng vết thương và mức độ chảy máu
– Gây tê tại chỗ vết thương nếu người bệnh đau nhiều hoặc vết thương phải khâu.
1. Vết thương chảy máu từ tĩnh mạch hoặc mao mạch:
– Bước 1: Sát khuẩn vết thương. Xác định vị trí chảy máu, kiểm tra tới đáy của vết thương.
– Bước 2: Nếu vết thương từ tĩnh mạch có thể kẹp và buộc thắt tĩnh mạch để cầm máu.
– Bước 3: Khâu vết thương tới đáy của vết thương bằng các mũi chỉ rời nếu vết thương rộng
– Bước 4: Sát khuẩn lại và băng ép bằng gạc và băng cuộn.
Với các vết thương chảy máu từ mao mạch hoặc vết thương nhỏ chỉ cần băng ép cầm máu là đủ.
2. Vết thương chảy máu từ động mạch
– Bước 1: Sát khuẩn vết thương. Xác định vị trí chảy máu hoặc động mạch bị tổn thương.
– Bước 2: Ấn động mạch
Dùng ngón tay ấn đè chặt vào động mạch trên đường đi của nó từ tim đến vết thương.Tùy theo mức độ tổn thương và vị trí ấn mà dùng ngón tay hoặc cả nắm tay để ấn động mạch. Thời gian ấn trung bình từ 15 – 30 phút sau khi kiểm tra máu đã cầm tạm thời.
– Bước 3 Sử dụng băng chèn
Là băng ép được buộc chặt tạo thành con chèn đặt lên các vị trí ấn động mạch sau khi đã ấn cầm máu tạm thời, sau đó băng cố định con chèn bằng nhiều vòng băng xiết.
Các vết thương động mạch ở sâu, giữa các kẽ xương, vết thương vùng cổ, vùng chậu không thể băng ép được ta dùng cách nhét gạc ( Mècher) vào vết thương rồi khâu vết thương tạm thời để cầm máu sau đó chuyển đến cơ sở chuyên khoa xét phẫu thuật cầm máu.
Garo trong vết thương chảy máu nặng
– Chỉ định đặt garô:
+ Vết thương bị cụt chi hoặc chi bị đứt gần lìa.
+ Chi bị giập nát quá nhiều biết chắc không thể bảo tồn được.
+ Vết thương tổn thương mạch máu đã áp dụng những biện pháp cầm máu tạm thời trên mà không có kết quả.
– Cách đặt garô:
Bước1: Ấn động mạch ở phía trên vết thương để tạm thời cầm máu.
Bước 2: Lót vải hoặc gạc ở chỗ định đặt garô hoặc dùng ngay ống quần, ống tay áo để lót.
Bước 3: Đặt garô và xoắn dần (nếu là dây vải), bỏ tay ấn động mạch rồi vừa xoắn vừa theo dõi mạch ở dưới hoặc theo dõi máu chảy ở vết thương. Nếu mạch ngừng đập hoặc máu ngừng chảy là được. Khi đã xoắn vừa đủ chặt thì cố định que xoắn. Nếu là dây cao su thì chỉ cần cuốn nhiều vòng tương đối chặt rồi buộc cố định.
Bước 4: Băng ép vết thương và làm các thủ tục hành chính cần thiết chuyển người bệnh đến cơ sở có khả năng phẫu thuật cầm máu.
VI. THEO DÕI
– Tình trạng chảy máu của vết thương, mức độ thấm máu vào băng, gạc.
– Mạch, huyết áp, nhiệt độ phát hiện tình trạng chảy máu tiếp diễn, điều chỉnh rối loạn đông máu nếu có.
– Đánh giá tình trạng tưới máu ở đầu chi băng ép
– Với các vết thương garo cần theo dõi thời gian garo, thời gian vận chuyển và thời gian nới garo.
VII. TAI BIẾN VÀ XỬ TRÍ
Vết thương vẫn tiếp tục chảy máu: Cần tháo bỏ băng ép, kiểm tra lại vị trí chảy máu và cầm máu lại vết thương.
Thiếu máu đầu chi băng ép: Người bệnh đau tức, đầu chi băng ép tím. Cần nới bớt băng ép hoặc nới garo mỗi 30 phút.
VIII. Phòng bệnh
1. Ngăn ngừa chấn thương:
-Áp dụng các biện pháp an toàn trong công việc và sinh hoạt.
– Sử dụng thiết bị bảo hộ cá nhân khi cần thiết.
2. Quản lý bệnh lý nền:
Điều trị các bệnh lý liên quan đến đông máu và theo dõi thường xuyên.
3.Giáo dục cộng đồng:
Đào tạo về sơ cứu và các biện pháp cầm máu cơ bản.
Nâng cao nhận thức về nguy cơ chảy máu và các biện pháp phòng ngừa.
IX. Kết luận
Xử trí cấp cứu cầm máu là một kỹ năng thiết yếu trong y tế, giúp kiểm soát tình trạng chảy máu hiệu quả và giảm thiểu nguy cơ sốc hoặc tử vong. Việc đánh giá chính xác, thực hiện các bước cầm máu đúng cách và phòng ngừa chảy máu là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe bệnh nhân và cải thiện kết quả điều trị.
